Kooperatifler Kanunu
KOOPERATIFLER KANUNU (1163 SAYILI KANUN)
Kabul Numarası : 1163
Kabul Tarihi : 24/4/1969
Yayımlandığı Resmî Gazete : Tarih
: 10/5/1969 Sayı : 13195
Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5
Cilt : 8 Sayfa : 1955
Bu Kanun ile ilgili tüzük için,
"Tüzükler Külliyatı"nın kanunlara göre düzenlenen nümerik fihristine
bakınız.
BİRİNCİ BÖLÜM
Kooperatif ve Kuruluşu
A) Tarif:
Madde 1 – (Değişik:
21/4/2004-5146/ 1 md.)
Tüzel kişiliği haiz olmak üzere
ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine
ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma
ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler
tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif
denir.
B) Kuruluş, muteberlik şartları, isim kullanma yetkisi :
Madde 2 – Bir kooperatif en
az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşme ile kurulur. Ana sözleşmedeki
imzaların noterce onaylanması gerekir.
Yapı kooperatifleri ile konusuna
taşınmaz mal temliki dahil bulunan diğer kooperatiflerin anasözleşmelerinde
ortaklara taşınmaz mal temlik edileceği hakkındaki taahhütler başka bir resmi
şekil aranmaksızın muteberdir.
Sermaye miktarı sınırlandırılarak
kooperatif kurulamaz. Kooperatif adını ancak bu kanuna göre kurulmuş teşekküller
kullanabilir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/1
md.) Kooperatifler ve üst kuruluşlarının unvanlarında, kamu kurum ve
kuruluşlarının isimlerine yer verilemez.
C) İzin verme, tescil ve ilan:
Madde 3 – Ana sözleşme,
Ticaret Bakanlığına verilir. Bakanlığın kuruluşa izin vermesi halinde,
kooperatif merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan olunur.
Tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır:
1. Ana sözleşme tarihi,
2. Kooperatifin amacı, konusu ve
varsa süresi,
——————————
(1) 13/12/1983 tarih ve 183 sayılı
Kanun Hükmünde Kararnamenin 50 nci maddesi hükmü gereğince anılan maddede
sayılan kooperatiflerle ilgili olarak Ticaret Bakanlığına ve Bakanına verilmiş
olan görev ve yetkiler Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığına ve Bakanına
devrolunmuştur.
(2) 11/3/2010 tarihli ve 5957
sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan
Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 18 inci maddesiyle,
bu Kanunda 5957 sayılı Kanun hükümlerine aykırılık bulunması durumunda mezkur
kanun hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
3. Kooperatifin unvanı ve
merkezi,
4. Kooperatifin sermayesi ve
bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en az miktar ve her ortaklık payının
değeri,
5. Ortaklık payı belgelerinin ada
yazılı olduğu,
6. Ayni sermaye ve devralınan
akçalı kıymetlerle işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen
değerler,
7. Kooperatifin ne suretle temsil
olunacağı ve denetleneceği,
8. Yönetim Kurulu üyeleriyle
kooperatifi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları,
9. Kooperatifin yapacağı
ilanların şekli ve anasözleşmede de bu hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu
kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği,
10. Kooperatifin şubeleri:
Kooperatifler, lüzum gördükleri takdirde memleket içinde ve dışında şubeler
açabilirler. Şubeler, merkezin sicil kaydına atıf yapılmak suretiyle
bulundukları yer ticaret siciline tescil olunurlar.
Ticaret Bakanlığı, ana
sözleşmelerin, kanunun ihtiyari hükümlerinden ayrıldığını ileri sürerek
kooperatifleri kuruluşuna izin vermekten kaçınamaz.
Anasözleşmenin değişiklikleri de
kuruluştaki usullere bağlıdır.
D) Anasözleşmeye konacak hükümler:
I – Mecburi hükümler:
Madde 4 – Kooperatif anasözleşmesinde
aşağıdaki hususlara ait hükümlerin yer olması gerektir.
1. Kooperatifin adı ve merkezi,
2. Kooperatifin amacı ve çalışma
konuları,
3. Ortaklık sıfatını kazandıran
ve kaybettiren hal ve şartlar,
4. Ortakların pay tutarı ve
kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi sermayenin en az 1/4 nün peşin
ödenmesi,
5. Ortakların ayni sermaye koyup
koymıyacakları,
6. Kooperatiflerin yükümlerinden
dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi,
7. Kooperatifin yönetici ve
denetleyici organlarının görev ve yetki ve sorumlulukları ve seçim tarzları,
8. Kooperatifin temsiline ait
hükümler,
9. Yıllık gelir gider
farklarının, hesaplama ve kullanma şekilleri,
10.Kurucuların adı, soyadı iş ve
konut adresleri,
II – İhtiyari hükümler:
Madde 5 – Anasözleşme ayrıca
aşağıdaki hususları da kapsıyabilir.
1. Genel kurulun toplantısı,
kararların alınması, oyların kullanılması hakkındaki hükümler;
2. Kooperatifin çalışma şekline
dair esaslar;
3. Kooperatifin birliklerle olan
münasebetleri;
4. Kooperatifin diğer bir
kooperatifle birleşmesine ait hükümler;
5. Kooperatifin süresi.
III – Yorumlayıcı hükümler:
Madde 6 – 5 inci maddenin 1
ve 2 nci bentlerinde yazılı hususlar hakkında anasözleşmede hüküm olmadığı
takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır.
1. Genel kurul, kooperatifi temsile
yetkililer tarafından imzalanan taahütlü mektuplarla veya mahalli gazete ile
köylerde ise yazılı olarak imza karşılığı toplantıya çağrılır.
2. Kooperatifin faaliyeti;
kooperatifin amacı ve çalışma konusuyle sınırlıdır.
E) Tüzel kişiliğin kazanılması ve sorumluluk:
Madde 7 – Kooperatif ticaret
siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescilden önce kooperatif namına
işlem yapanlar bunlardan şahsan ve zincirleme olarak sorumludur.
İKİNCİ BÖLÜM
Ortaklık Sıfatının Kazanılması ve Kaybedilmesi
A) Ortaklığa girme şartları ve ek ödemeler:
1. Ortaklığa girme şartları ve
ortak sayısı:
Madde 8 – (Değişik: 6/10/1988 -
3476/2 md.)
Kooperatif ortaklığına girmek
için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmaları
gerekir. Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzelkişiler, kooperatif anasözleşmesi
hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir
yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar. Kooperatif, ortaklarına kendi
varlığı dışında şahsi bir sorumluluk veya ek ödemeler yüklüyor ise ortak olmak
isteği, bu yükümlerin yazılı olarak kabul edilmesi halinde değer taşır.
Yönetim Kurulu; ortaklar ile
ortak olmak için müracat edenlerin anasözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını
taşıyıp taşımadıklarını araştırmak zorundadır.
Yapı kooperatiflerinde konut,
işyeri ve ortak sayısı genel kurulca belirlenir. Yönetim Kurulu, genel kurulca
kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kaydedemez.
II – Tüzel kişilerin ortaklığı:
Madde 9 – (Değişik: 21/4/2004 -
5146/ 2 md.)
Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri
amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı
olabilir, önderlik edebilir ve ortak olabilirler.
B) Ortaklığın sona ermesi:
I – Ortaklıktan çıkma serbestisi
- tazminat:
Madde 10 – Her ortağın
kooperatiften çıkma hakkı vardır. Çıkma keyfiyetinin kooperatifin mevcudiyetini
tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak istiyen ortağın, muhik bir tazminat
ödenmesine dahi hüküm anasözleşmeye konulabilir.
II – Ortaklıktan çıkmanın
sınırlandırılması:
Madde 11 – Kooperatiften
çıkma hakkının kullanılması, anasözleşme ile en çok 5 yıl için
sınırlandırılabilir.
Haklı ve önemli sebeplerle bu
süreden evvel çıkabileceği hususunda Anasözleşmeye hüküm konulabilir.
Bir ortağın hiçbir suretle
kooperatiften çıkamıyacağına dair bağlamalar hükümsüzdür.
III – Bildirme süresi ve çıkma
zamanı:
Madde 12 – Çıkış, ancak bir
hesap senesi sonu için ve en az 6 ay önceden haber verilerek yapılır.
Anasözleşmede daha kısa bir süre belirtilip hesap senesi içinde çıkışa müsaade
edilebilir.
IV – Ortaklıktan çıkmayı kabulden
kaçınma:
Madde 13 – Yönetim kurulu,
anasözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften
istifasını kabulden kaçınacak olursa, ortak çıkma dileğini noter aracılığı ile
kooperatife bildirir. Bildiri tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir.
V – Ortağın ölümü ve ortaklığın
devri:
Madde 14 – Ortağın ölümü ile
ortaklık sıfatı sona erer.
Anasözleşmede gösterilecek
şartlarla ölen ortağın mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları
sağlanabilir.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/3
md.) Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu, ortaklığı devralan kişinin
ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabul eder.
VI – Görev veya hizmetin bitmesi,
taşınmaz mal veya işletme karşılığı ortaklık:
Madde 15 – Ortaklık sıfatı
bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağlı ise, bu görev veya hizmetin
sona ermesi ile ortaklık sıfatı kalkar. Bu halde Anasözleşmeye hüküm konulmak
suretiyle ortaklığın devamı sağlanabilir.
Ortaklık sıfatının kazanılması,
Anasözleşme ile bir taşınmaz malın mülkiyetine bağlı hakların
kullanılmasına veya bir teşebbüsün işletilmesine bağlanabilir. Bu gibi hallerde
taşınmaz malın mülkiyetinin veya işletmenin üçüncü şahıslara devir veya temliki
ile ortaklık sıfatının bir hak olarak yeni malike veya işletmeyi alana
geçebileceğini anasözleşme hüküm altına alabilir. Taşınmaz mala ait bu şekil
iktisabın üçüncü şahıslara karşı muteber olması tapu siciline bu yoldan
meşruhat verilmesine bağlıdır.
C) Ortaklıktan çıkarılma esasları ve itiraz:
Madde 16 – (Değişik birinci
fıkra: 6/10/1988 - 3476/4 md.) Kooperatif ortaklığından çıkarılmayı
gerektiren sebepler anasözleşmede açıkça gösterilir. Ortaklar anasözleşmede
açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar.
Ortaklıktan çıkarılmaya yönetim
kurulunun teklifi ile genel kurulca karar verilir. Anasözleşme, çıkarılanın
genel kurula başvurma hakkı saklı kalmak üzere, bu hususta yönetim kurulunu da
yetkili kılabilir.
Çıkarılma kararı gerekçeli olarak
tutanağa geçirileceği gibi, ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı
örneği, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi
edilir. Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde itiraz davası
açabilir. Tebliğ edilen karar, yönetim kurulunca verilmiş ise ortak, üç aylık
süre içinde genel kurula da itiraz edebilir. Bu itiraz, ilk toplanacak genel
kurula sunulmak üzere, yönetim kuruluna noter aracılığı ile tebliğ ettirilecek
bir yazı ile yapılır. Genel kurula itiraz edildiği takdirde, yönetim kurulunun
çıkarma kararı aleyhine itiraz davası açılamaz. İtiraz üzerine genel kurulca
verilecek karara karşı itiraz davası hakkı saklıdır.
Üç aylık süre içinde, genel
kurula veya mahkemeye başvurmak suretiyle itiraz edilmiyen çıkarılma kararları
kesinleşir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/4
md.) Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların yerine yeni
ortak alınamaz. Bu kişilerin ortaklık hak ve yükümlülükleri, çıkarılma kararı
kesinleşinceye kadar devam eder.
D) Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortaklarla hesaplaşma süresi ve
yükümlülük:
Madde 17 – Kooperatiften
çıkan veya çıkarılan ortakların kendilerinin yahut mirasçılarının kooperatif
varlığı üzerinde hakları olup olmadığı ve bu hakların nelerden ibaret bulunduğu
anasözleşmede gösterilir. Bu haklar, yedek akçeler hariç olmak üzere, ortağın
ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanır.
Kooperatifin mevcudiyetini
tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler, anasözleşmede daha kısa bir
süre tespit edilmiş olsa bile genel kurulca üç yılı aşmamak üzere
geciktirilebilir. Bu durumda kooperatifin muhik bir tazminat isteme hakkı
saklıdır. Çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları
bunları istiyebilecekleri günden başlıyarak beş yıl geçmekle zamanaşımına
uğrar.
Çıkan veya çıkarılan ortağın
sermaye veya mevduatından kısmen veya tamamen yoksun kalacağı hakkındaki
şartlar hükümsüzdür.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ortakların Hak ve Ödevleri
A) Ortaklık senedi:
Madde 18 – Her ortağın
üyelik haklarının, ada yazılı ortaklık senedi ile temsil olunması şarttır. Bu
senede kooperatifin unvanı, sahibinin adı ve soyadı, iş ve konut adresi,
kooperatife girdiği ve çıktığı tarihler yazılır.Bu hususlar, senet sahibi ile
kooperatifi temsile yetkisi olan kimseler tarafından imzalanır. Ortağın
yatırdığı veya çektiği paralar tarih sırasiyle kaydedilir. Bu kayıtlar kooperatifin
ödediği paralara ait ise ortak imza eder. İmzalı ortak senedi makbuz
hükmündedir. Mezkür senet anasözleşmeyi ihtiva etmek şartiyle ortaklık cüzdanı
şeklinde de düzenlenebilir. Ortaklık senetleri kıymetli evrak niteliğinde
olmayıp sadece beyyine vesikası hükmündedir.
B) Ortaklık payları, şahsi alacaklılar: (1)
Madde 19 – Kooperatife giren
her şahıstan en az bir ortaklık payı alınması gerekir. Anasözleşme, en yüksek
had tespit ederek bir ortak tarafından bu had dahilinde birden fazla pay
alınmasına cevaz verebilir.
(Değişik: 28/5/1998 - 4363/1
md.) Bir ortaklık payının değeri 100.000 liradır. Kooperatife giren
ortaklar en çok 5 000 pay taahhüt edebilirler. Kooperatifler üst kuruluşuna
iştirak edenler ise en az 50 pay taahhüt ederler. Ortaklık payının değeri
Bakanlar Kurulu Kararı ile artırılabilir.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/5
md.) Bir kaç pay bir ortaklık senedinde gösterilebilir. Senetle temsil
edilmeyen paylar (100.000).- lira itibar olunur.
Her kooperatifin iştigal mevzuuna
göre kredi talepleri bankalarca, müesseselerce veya şirketlerce öncelikle
karşılanır.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/5
md.) Tarımsal amaçlı kooperatiflerin yatırım faaliyetleri, ilgili
bakanlıkça düzenlenen yönetmelik esasları dahilinde, bütçeden ayrılacak
ödenekler yoluyla verilecek düşük faizli kredilerle desteklenir.
Bir ortağın şahsi alacakları,
ancak ortağa ait faiz ve gelir-gider farklarından hissesine düşen miktarı ve
kooperatifin dağılmasında ona ödenecek payı haczettirebilirler.
C) Ayni sermaye:
Madde 20 – Ayn nevinden
sermaye konması veya kooperatifin mevcut bir işletmeyi veya aynları devralması
sözleşme ile kabul edilebilir.
1. Değer biçme, bilirkişi:
Madde 21 – Anasözleşmede
aynların değeri tespit edilmemiş ise, bu tespit kurucular tarafından toplantıya
çağrılacak ilk genel kurulda ortak adedinin 2/3 ünü temsil eden ortakların
çoğunluğu ile seçilecek bilirkişi tarafından yapılır.
Kuruluştan sonra girecek
ortakların ayn nevinden sermaye koymaları halinde bu çağrı yönetim kurulu
tarafından yapılır.
Ortakların, 2/3 ünü birleşmesi
mümkün olmıyan hallerde bilirkişinin seçimi sulh hukuk mahkemesinden istenir.
Seçilen bilirkişi veya
bilirkişiler tarafından verilen rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren bir
hafta içinde mahalli sulh hukuk mahkemesine itiraz edebilirler. Mahkemenin vereceği
karar kesindir.
——————————
(1) 14/7/2009 tarihli ve 2009/15233
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile; 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa tabi
kooperatiflerde, bir ortaklık payının değerinin 100 (yüz) Türk Lirasına
yükseltilmesi kararlaştırılmıştır.
2. Karar nisabı, raporların
kabulü:
Madde 22 – 21 inci madde
gereğince atanan bilirkişi, gereken raporları düzenleyip verdikten sonra
yapılacak genel kurul toplantısında, konu görüşülür. Çağrı mektuplarına
bilirkişi raporunun bir örneği eklenir.
Ortak sayısının en az yarısının
asaleten ve temsilen toplantıda bulunması şartiyle bilirkişi raporları okunup
incelendikten ve gereğinde ayn nevinden sermaye koyan kimselerin ve
devralınacak işletmenin veya aynların sahibinin açıklamaları dinlendikten sonra
değerlerinin aynen kabul veya reddine, yahut ilgililerin muvafakatiyle
değerlendirilmesine çoğunlukla karar verilir.
Ç) Hak ve vecibelerde eşitlik:
Madde 23 – Ortaklar bu
kanunun kabul ettiği esaslar dahilinde hak ve vecibelerde eşittirler.
1. Bilgi edinmek hakkı, bilanço:
Madde 24 – Yönetim Kurulunun
gelir gider farklarının dağıtım şekli hakkındaki tekliflerini ihtiva eden
yıllık çalışma raporu ile bilanço ve denetçilerin 66 ncı madde hükümlerine
uygun olarak tanzim edecekleri rapor genel kurulun yıllık toplantısından en az
15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile Kooperatif merkezinde ve varsa
şubelerinde ortakların tetkikine amade tutulur.
Talep eden ortaklara bilanço ve
gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesi mecburidir.
Ortakların bilgi edinmek hakkı,
anasözleşme veya kooperatif organlarından birinin karariyle bertaraf edilemez
veya sınırlandırılamaz.
2. Ticari defterler ve sır
saklama hükümleri ve ceza:
Madde 25 – Kooperatifin
ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususların tetkiki, genel kurulun
açık bir müsaadesi veya yönetim kurulunun kararı ile mümkündür. İncelenmesine
müsaade edilen defter ve vesikalardan öğrenilecek sırlar hariç olmak üzere,
hiçbir ortak kooperatifin iş sırlarını öğrenmeye yetkili değildir. Her ortak ne
suretle olursa olsun öğrenmiş olduğu kooperatife ait iş sırlarını, sonradan
ortaklık hakkını kaybetmiş olsa dahi daima gizli tutmak zorundadır. Bu
mecburiyete uymıyan ortak meydana gelecek zararlardan kooperatife karşı sorumlu
olduğu gibi kooperatifin şikayeti üzerine herhangi bir zarar umulmasa dahi bir
yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. (1)
3. Genel kurul toplantılarına
katılma hakkı:
Madde 26 – (Değişik: 6/10/1988 -
3476/6 md.)
Üç ay evvel ortak olmayanlar
hariç her ortak genel kurula katılma hakkına sahiptir. Yapı kooperatiflerinde
genel kurul toplantılarına katılmak için bu şart aranmaz.
D) Ortakların ödev ve
sorumlulukları:
I – Süre ve ortaklığın yok
olması:
Madde 27 – Ortakların
yüklendikleri paylar için ödiyebilecekleri para tutarını anasözleşme belirtir.
Kooperatif, sermaye yüklemlerinde borçlu veya sair ödemelerle yükümlü bulunan
ortaklarından elden yazılı olarak veya taahhütlü mektupla, bu husus mümkün
olmazsa ilanla ve münasip bir süre belirterek yükümlerini yerine
getirmelerini ister. İlk isteğe uymıyan ve
ikinci istemeden sonra da bir ay içinde yükümlerini yerine
getirmiyenlerin ortaklığı kendiliğinden düşer. Ortaklığın düşmesi alakalının,
anasözleşme veya diğer suretlerle doğmuş borçlarının yok olmasını gerektirmez.
——————————
(1) 23/1/2008 tarihli ve 5728
sayılı Kanunun 337 nci maddesiyle; bu maddede yer alan “500 liradan 10000
liraya kadar ağır para cezasıyla veya her ikisiyle birlikte cezalandırılır.”
ibaresi “adlî para cezası ile cezalandırılır.” şeklinde değiştirilmiş ve metne
işlenmiştir.
II – Kooperatifin sorumluluğu:
Madde 28 – Anasözleşmede
aksine hüküm olmadıkça kooperatif, alacaklılarına karşı yalnız mamelekiyle
sorumludur.
1. Sınırsız sorumluluk:
Madde 29 – Anasözleşme,
kooperatifin varlığı borçlarını karşılamaya yetmediği hallerde, ortaklarının da
şahsan ve sınırsız olarak sorumlu tutulacaklarını hüküm altına alabilir. Bu
takdirde alacaklılar kooperatifin iflası veya diğer sebeplerle dağılması
halinde alacaklarını tamamen sağlıyamazlarsa, kooperatifin borçlarından dolayı,
kooperatif ortakları zincirleme ve bütün varlıklariyle sorumlu olurlar.
2. Sınırlı sorumluluk:
Madde 30 – Anasözleşmeye,
kooperatif borçları için her ortağın kendi payından fazla olarak şahsan ve
belirli bir miktara kadar kooperatiften sonra sorumlu olacakları hususunda bir
hüküm konabilir. Ortakların tek başına sorumlu olacakları miktar kooperatifteki
paylarının tutarı ile orantılı olarak da gösterilebilir.
İflasın sonuna kadar bu
sorumluluk iflas idaresi tarafından ileri sürülür.
3. Ek ödeme yüklemi:
Madde 31 – Anasözleşme,
ortakları ek ödemelerle yükümlendirebilir. Ancak, ek ödemelerin yalnız bilanço
açıklarını kapatmada kullanılması şarttır. Ek ödeme yükleme sınırsız
olabileceği gibi belirli miktarlarla veya iş hacmi ile veya paylarla orantılı
olarak sınırlandırılabilir.
Kooperatifin iflası halinde ek
ödemeleri isteme hakkı iflas idaresinindir.
4. Caiz olmıyan sınırlama:
Madde 32 – Sorumluluğu
belirli bir zamana bırakan veya bazı ortak grublarına yükleyen anasözleşme
hükümleri muteber değildir.
5. İflas halinde usul:
Madde 33 – Ortakları şahsan
sorumlu bulunan veya ek ödemelerle yükümlü olan bir kooperatifin iflası
halinde, iflas idaresi sıra cetvelini düzenlemekle beraber ortaklardan her
birinin payına düşen borcun ödenmesini kendilerinden ister.
Tahsil olunamıyan meblağlar diğer
ortaklar arasında bölüşülür. Aktif bakiyesi pay cetvellerinin kesin olarak
tespiti üzerine geri verilir. Ortakların birbirlerine rücu hakları saklıdır.
Ortakların geçici olarak tespit olunan borçlariyle pay cetveli aleyhine İcra ve
İflas Kanunu hükümlerine göre itiraz hakları vardır.
6. Sorumluluk hükümlerinin
değiştirilmesi:
Madde 34 – Ortakların
sorumluluğu ve ek ödemeler yükümleri ile ilgili değiştirmeler ancak
anasözleşmenin tadili ile mümkündür. Sorumluluk ve ek ödeme yükümleri konulması
veya bunların artırılması, bu husustaki kararın tescili ile kooperatifin bütün
alacakları lehine hüküm ifade eder. Sorumluluğun azaltılması hakkındaki
kararlar, tescilden evvel doğmuş borçları kapsamaz.
7. Kooperatife yeni giren
ortakların sorumluluğu:
Madde 35 – Ortakları şahsan
sorumlu, veya ek ödemelerle yükümlü bir kooperatifte, durumunu bilerek yeni
giren kimse, girişinden önce doğmuş olan borçlardan diğer ortaklar gibi sorumlu
olur. Buna aykırı mukavele hükümleriyle ortaklar arasındaki anlaşmalar üçüncü
şahıslar hakkında hüküm ifade etmez.
8. Bir ortağın ayrılmasından veya
kooperatifin dağılmasından sonra sorumluluk:
Madde 36 – Sınırsız veya
sınırlı sorumlu bir ortak ölür veya diğer bir sebeple kooperatiften ayrılışının
kesinleştiği tarihten başlıyarak bir yıl veya anasözleşme ile tespit olunan
daha uzun bir süre içinde kooperatif iflas ettiği takdirde, ayrılmasından önce
doğmuş olan borçlar için ortak sorumluluktan kurtulamaz.
Aynı şartlar altında veya aynı
süre içinde ek ödeme yükümü de mevcut olmakta devam eder.
Bir kooperatif dağılırsa,
dağılmanın Ticaret Siciline tescilinden başlıyarak bir yıl veya anasözleşmede
tespit olunan daha uzun bir süre içinde kooperatifin iflasının açılmasına karar
verilmesi halinde ortaklar aynı şekilde ek ödemelerle birlikte sorumludurlar.
9. Sorumlulukta zamanaşımı:
Madde 37 – Alacaklıların,
ortakların şahsi sorumluluklarından doğan isteme hakları, daha önce kanuni bir
hüküm gereğince düşmedikçe iflas işlemlerinin sona ermesinden başlıyarak daha
bir yıl süre ile alacaklılardan her biri tarafından ileri sürülebilir.
Ortakların birbirine olan rücu
hakları da bu hakka vücut veren ödemenin yapıldığı andan başlamak üzere bir yıl
içinde zamanaşımına uğrar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kooperatif Hesapları
A) Gelir gider farkları,
bölünmesi ve paylara faiz verilmesi:
Madde 38 – Anasözleşmede
aksine hüküm bulunmadığı takdirde ortaklarla yapılan muamelelerden bir yıllık
faaliyet sonunda elde edilen hasılanın tamamı gelir gider farkı olarak
kooperatifin yedek akçelerine eklenir.
Gelir gider farkının ortaklar
arasında bölüşülmesi öngörülmüş ise bu bölünme ortakların muameleleri oranında
yapılır.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/7
md.) Gelir-gider farkının en az % 50'si ortaklara dağıtıldıktan sonra,
ortakların sermaye paylarına genel kurul kararı ile Devlet Tahvillerine verilen
en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz ödenebileceği anasözleşme ile hükme
bağlanabilir.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/7
md.) Ortak dışı işlemlerden elde edilen hasılanın ortaklara sermaye
payları oranında dağıtılabileceği anasözleşmede hükme bağlanabilir.
Dağıtılmadığı takdirde, bunlar kooperatifin gelişmesine yarayacak işlerde
kullanılmak üzere özel bir fonda
toplanır.
Bir yıllık faaliyet neticeleri
menfi olduğu takdirde açık, yedek akçelerden ve bunların kafi gelmemesi halinde
ek ödemelerle veya ortak sermaye paylariyle karşılanır.
Menfi neticeler ortadan
kaldırılmadıkça gelir gider farkı ve faiz dağıtımı yapılamaz.
B) Yedek akçe ayırımı:
Madde 39 – (Değişik birinci fıkra:
6/10/1988 - 3476/8 md.) Gelir-gider farkının en az % 10'u yedek akçeye,
kooperatif üst kuruluşlarında ise buna ilaveten en az % 5'i fevkalade yedek
akçeye ayrılmadıkça ortaklara dağıtım yapılmaz.
Yedek akçelerin ortaklara
dağıtılacağına dair anasözleşmeye konacak hükümler muteber değildir.
C) Ortak ve personel için yardım fonları:
Madde 40 – Anasözleşme gerek
kooperatifin memurları ile işçileri, gerekse kooperatifin ortakları için yardım
kuruluşları vücuda getirmek ve bunları işletmek amacı ile yardım fonları
kurulmasını hüküm altına alabilir.
Yardım amacı için ayrılan kıymetler belirli ise, bunlar kooperatifin
mamelekinden ayrılarak tahsis edildiği amaçlar için kullanılmak üzere özel bir
hesaba alınır.
D) Gelir gider farkından ilk
ayrılacak fonlar:
Madde 41 – Bölünecek gelir
gider farkından ilk önce yedek akçe ile kanun veya anasözleşme gereğince
kurulan diğer fonlara yatırılacak paralar ayrılır.
Yedek akçelerin ve özel fonların
kullanılış şekil ve şartları anasözleşmede gösterilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Kooperatif Organları
A) Genel kurul:
I – Yetki:
Madde 42 – Genel Kurul bütün
ortakları temsil eden en yetkili organdır.
Genel Kurul, aşağıdaki
yetkilerini devir ve terk edemez.
1. Anasözleşmeyi değiştirmek,
2. Yönetim Kurulu ve Denetçiler
Kurulu üyeleriyle gerektiğinde tasfiye kurulunu seçmek,
3. İşletme hesabiyle bilanço ve
gerektiğinde gelir gider farkının bölüşülmesi hakkında karar almak,
4. Yönetim ve denetçiler
kurullarını ibra etmek,
5. Kanun veya anasözleşme ile
Genel Kurula tanınmış olan konular hakkında karar vermek.
6. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9
md.) Gayrimenkul alımında ve satımında takip edilecek usul ile alınacak
gayrimenkulün niteliğini, yerine ve azami fiyatını, satılacak gayrimenkulün
asgari fiyatını belirlemek.
7. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9
md.) İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek.
8. (Ek: 6/10/1988 - 3476/9
md.) Yapı kooperatiflerinde; kooperatifin ortak sayısı ile yapılacak konut
veya işyeri sayısını tesbit etmek.
II – Çağrı:
1. Çağrıya yetkisi olanlar:
Madde 43 – (Değişik: 6/10/1988 -
3476/10 md.)
Yönetim kurulu veya anasözleşme
ile bu hususta yetkili kılınan diğer bir organ ve gerektiğinde denetçiler
kurulu, ortağı olduğu üst birlik ve tasfiye memurları genel kurulu toplantıya
çağırma yetkisine sahiptirler. Ancak genel kurul yukarıda belirtildiği şekilde
toplanamadığı takdirde ilgili bakanlık genel kurulur toplantıya çağırma
yetkisine sahiptir.
2. Ortakların isteği,
bakanlıkların çağrısı, mahkemenin izni:
Madde 44 – Dört ortaktan az
olmamak kaydıyle ortak sayısının en az onda birinin isteği üzerine Genel Kurul
toplantıya çağrılır.
Yönetim Kurulu bu isteği en az on
gün içinde yerine getirmediği takdirde, istek sahiplerinin müracaatı üzerine
veya doğrudan doğruya Ticaret Bakanlığı tarafından, yapı kooperatiflerinde de
İmar ve İskan Bakanlığı tarafından Genel Kurul toplantıya çağrılabilir.
Çağrılmadığı takdirde istek
sahipleri mahalli mahkemeye başvurarak Genel Kurulu bizzat toplantıya çağırma
müsaadesini alabilirler.
3. Şekil:
Madde 45 – (Değişik: 4/10/1988 -
3476/11 md.)
Genel kurul olağan ve
gerektiğinde olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantının her hesap devresi
sonundan itibaren 6 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması
zorunludur. (Ek cümle: 18/6/2017-7033/9 md.) Ancak, usul ve esasları
ilgili Bakanlıkça yapılacak düzenlemede gösterilmek üzere; kooperatif üst
kuruluşuna ortak olunması ve genel kurul toplantısının gündemine konuyla ilgili
madde konulması şartıyla, olağan genel kurul toplantıları en fazla üç hesap
dönemini kapsayacak şekilde ve birleştirilerek yapılabilir.
Genel kurul, anasözleşmede gösterilen şekil ve surette toplantıya çağrılır.
Toplantı nisabı anasözleşmede
gösterilir. Ancak yapı kooperatiflerinin genel kurul toplantılarında ortakların
en az 1/4'ünün şahsen veya temsilen hazır bulunmaları şarttır.
Genel kurul toplantı tarihi, yeri
ve gündemi toplantıdan en az 15 gün önce ilgili bakanlığa ve mülki idare
amirliğine yazılı olarak bildirilir.
Genel kurulun sevk ve idaresi,
ortaklar veya üst kuruluş temsilcileri arasında seçilen başkan ve üyeler
tarafından sağlanır.
III – Gündem:
Madde 46 – (Değişik: 6/10/1988 -
3476/12 md.)
Toplantı çağrısına ve ilana
gündem yazılır. Anasözleşmenin değiştirilmesi bahis konusu ise, yapılacak
ilanda değiştirilecek maddelerin numaralarının yazılması ile yetinilir.
Dörtten az olmamak üzere
ortakların en az 1/10'u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce
yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur.
Gümdemde olmayan hususlar
gürüşülemez. Ancak, kooperatife kayıtlı ortakların en az 1/10'unun gündem
maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı teklifte bulunmaları halinde,
hesap tetkik komisyonunun seçilmesi, bilanço incelemesinin ve ibranın geriye
bırakılması, çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması, genel
kurulun yeni bir toplantıya çağrılması ve kanun, anasözleşme ve iyiniyet
esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu
kararlarının iptali, yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve yerlerine
yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar, genel kurula katılanların yarıdan
bir fazlasının kabulü ile gündeme alınır.
IV – Bütün pay sahiplerinin hazır
bulunması hali:
Madde 47 – Kooperatifin
bütün ortakları toplantıda hazır bulunduğu sürece ve bir itiraz olmadığı
takdirde Genel Kurul toplantılarına dair olan diğer hükümler saklı kalmak
şartiyle toplantıya çağrı hakkındaki hükümlere uyulmamış olsa dahi kararlar
alınabilir. Bu gibi kararların, ortaklar veya ortakların toptantıda oy birliği
ile seçecekleri temsilciler tarafından imzalanması gereklidir.
V – Oy hakkı:
1. Genel olarak:
Madde 48 – Genel Kurulda her
ortak yalnız bir oya sahiptir.
(Ek fıkra: 3/6/2010-5983/1
md.) Esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri hariç olmak
üzere, ortak sayısı 500’den fazla olan kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının
genel kurul toplantılarındaki yönetim ve denetim kurulu belirleme seçimleri,
gizli oy açık tasnif esasına göre yapılır. Kooperatiflerin organ seçimlerinde
her ortak, en fazla bir ortağı temsilen oy kullanabilir. Anasözleşmelerin bu
fıkraya aykırı hükümleri uygulanmaz.
2. Temsil:
Madde 49 – Anasözleşmede
açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı ile izin vermek suretiyle Genel
Kurul toplantısında oyunu ancak başka bir ortağa kullandırabilir. Bir ortak
Genel Kurulda birden fazla ortağı temsil edemez.
Üye sayısı 1000 in üstünde olan
kooperatiflerde anasözleşme ile her ortağın en çok 9 olmak üzere birden fazla
başka ortağı temsil edebileceği öngörülebilir. Eş ve birinci derecede akrabalar
için temsilde ortaklık şartı aranmaz.
3. Oya katılamıyacaklar:
Madde 50 – Kooperatif
işlerinin görülmesine herhangi bir suretle katılmış olanlar Yönetim Kurulunun
ibrasına ait kararlarda oylamaya katılamazlar. Bu hüküm denetçiler hakkında
uygulanmaz.
Ortaklardan hiçbiri kendisi veya
karı ve kocası yahut usul ve füruu ile kooperatif arasında şahsi bir işe veya
davaya dair olan görüşmelerde oy hakkını kullanamaz.
VI – Kararlar:
1. Genel olarak:
Madde 51 – Kanun veya
anasözleşmede aykırı hüküm bulunmadıkça Genel Kurul kararlarında ve seçimlerde
oyların yarıdan bir fazlasına itibar olunur.
Kooperatifin dağılması veya diğer
bir kooperatifle birleşmesi ve anasözleşmenin değiştirilmesi kararlarında
fiilen kullanılan oyların 2/3 ü çoğunluğu gereklidir. Anasözleşme, bu
kararların alınması için oy çoğunluğu hakkında daha ağır hükümler koyabilir.
2. Ortakların paylarının
artırılması:
Madde 52 – (Değişik: 8/6/1981 -
2475-1 md.)
Ortakların şahsi
sorumluluklarının ağırlaştırılması veya ek ödeme yükümleri ihdası hakkında
alınacak kararlar için bütün ortakların 3/4'ünün rızası gereklidir.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/13
md.) Ancak, kamu kuruluşlarından kredi alan kooperatiflerin kredi
miktarının artırılmasından yararlanmak üzere alacakları kararlarda bu şart
aranmaz ve 51 inci maddenin birinci fıkrası hükmü uygulanır.
Kararlar, ilandan başlayarak üç
ay içinde kooperatiften çıktıklarını bildirmeleri halinde bunlara katılmayan
ortakları bağlamaz. Bu takdirde kooperatiften çıkma beyanı, kararın yürürlüğe
girdiği tarihten başlamak üzere hüküm ifade eder.
Bu suretle kooperatiften çıkma
hakkının kullanılması, bir ayrılma tazminatı ödenmesine bağlı kılınamaz.
3. Kararların bozulması ve
şartlar:
Madde 53 – Aşağıda yazılı
kimseler kanuna, anasözleşme hükümlerine ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu
iddiası ile Genel Kurul kararları aleyhine, toplantıyı kovalıyan günden
başlamak üzere bir ay içinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye
başvurabilirler.
1. Toplantıda hazır bulunup da
kararlara aykırı kalarak keyfiyeti tutanağa geçirten veya oyunu kullanmasına
haksız olarak müsaade edilmiyen yahut toplantıya çağrının usulü dairesinde
yapılmadığını veyahut gündemin gereği gibi ilan veya tebliğ edilmediğini yahut
da Genel Kurul toplantısına katılmaya yetkili olmıyan kimselerin karara
katılmış bulunduklarını iddia eden pay sahipleri;
2. Yönetim Kurulu;
3. Kararların yerine getirilmesi
Yönetim Kurulu üyeleri ile denetçilerin şahsi sorumluluklarını mucip olduğu
takdirde bunların her biri;
Bozma davasının açıldığı ve
duruşmanın yapılacağı gün, Yönetim Kurulu tarafından usulen ilan olunur.
Birinci fıkrada yazılı bir aylık
hak düşüren sürenin sona ermesinden önce duruşmaya başlanılamaz. Birden fazla
bozma davası açıldığı takdirde, davalar birleştirilerek görülür.
Mahkeme, kooperatifin isteği
üzerine muhtemel zararlarına karşı davacıların teminat göstermesine karar
verebilir. Teminatın mahiyet ve miktarını belirtmek mahkemeye aittir.
Bir kararın bozulması bütün
ortaklar için hüküm ifade eder.
4. Mektupla oy verme ve
temsilciler toplantısı:
Madde 54 – Ortak sayısı 1000
den fazla olan kooperatiflerde, anasözleşmelerine kayıt konulmak suretiyle:
1. Genel Kurula ait kararlardan,
hepsinin veya bir kısmının ortakların oylarını mektupla bildirmeleri suretiyle
verilmesi,
2. Ortakların gruplara ayrılarak
verecekleri kararlarla tespit edecekleri talimat gereğince oy vermek üzere
kendi aralarından seçecekleri temsilciler topluluğu,
Genel Kurul sayılabilir.
Mektupla oy bildirme halinde,
mektupların, Yönetim Kurulu ve bakanlık temsilcisi önünde incelenmesi sonunda
muhtevanın neden ibaret olduğu tespit edilerek tutanağa yazılır. Hazır
bulunanlar tarafından imza edilen tutanağa göre verildiği anlaşılan karar
yürürlüğe girer.
Grup temsilcileri genel kurulunda
her temsilci, temsil ettiği ortakların sayısı kadar oya sahiptir. Temsilcinin
aldığı talimata aykırı olarak oy vermesi karara tesir etmez.
B) Yönetim kurulu:
I – Ödevi ve üye sayısı:
Madde 55 – Yönetim Kurulu,
kanun ve anasözleşme hükümleri içinde kooperatifin faaliyetini yöneten ve onu
temsil eden icra organıdır.
Yönetim Kurulu en az üç üyeden
kurulur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır.
Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen
tüzel kişiler, temsilcilerinin isimlerini kooperatife bildirir.
II – Üyelik şartları ve
ücret: (1)
Madde 56 – (Değişik: 6/10/1988 -
3476/14 md.)
Yönetim kurulu üyelerinde
aşağıdaki şartlar aranır.
I. Türk vatandaşı olmak.
2. Aynı türde başka bir
kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak.
3.(Değişik: 23/1/2008-5728/338
md.) Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin
işleyişine karşı suçlar, (…)(1) zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat
karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı
değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından ya da bu Kanun hükümlerine göre
mahkum olmamak.
Üyelik şartları denetçiler
tarafından araştırılır. Bu şartları taşımadıkları halde seçilenler ile sonradan
kaybedenlerin görevlerine yönetim kurulunca son verilir.
Haklarında yukarıdaki suçlarla
ilgili olarak kamu davası açılmış olanların görevleri ilk genel kurul
toplantısına kadar devam etmekle beraber, yönetim kurulunca bu durumdaki
üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere
yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur.
Bu veya anasözleşmede
gösterilecek diğer bir sebeple yönetim kurulu toplantı nisabını kaybederse,
boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetim kurulu üyeleri tarafından
gecikilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağrılır.
Yönetim kurulu üyelerinden bir
veya bir kaç kooperatifi temsil yetkisini haiz murahhas üye seçilebilir.
Murahhas üyelerin seçilmesi ve değiştirilmesi Ticaret Siciline tescil
ettirilir.
Yönetim kurulu üyelerine genel
kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir
ad altında başkaca ödeme yapılamaz.
III – Üyelik süresi:
Madde 57 – Yönetim Kurulu
üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler. Anasözleşmede aksine hüküm yoksa
tekrar seçilmeleri caizdir.
IV – Yönetim ve temsil:
1. Yetkilerin devri:
Madde 58 – Anasözleşme,
Genel Kurula veya Yönetim Kuruluna, kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen
veya tamamen kooperatif ortağı bulunmaları şart olmıyan bir veya birkaç müdüre
veya Yönetim Kurulu üyesine tevdi etmek yetkisini verebilir.
2. Şümulü ve sınırlandırılması:
Madde 59 – Temsile yetkili
şahıslar kooperatif namına onun amacının gerektirdiği bütün hukuki işlemleri
yapabilir.
Bu temsil yetkisinin
sınırlandırılması iyi niyet sahibi üçüncü şahıslara karşı hiçbir hüküm ifade
etmez. Temsil yetkisinin sadece esas müessesenin veya bir şubenin işlerine
hasrolunmasına veya kooperatif unvanının birlikte kullanılmasına dair ticaret
siciline tescil edilmiş olan kayıtlar saklıdır.
Yönetime veya temsile yetkili
şahısların kooperatife ait görevlerini yürütmeleri esnasında meydana
getirdikleri haksız fiillerden doğan zararlardan kooperatif sorumludur.
——————————
(1) Bu maddenin birinci fıkrasının
(3) numaralı bendinde yer alan “… milli savunmaya karşı suçlar, devlet
sırlarına karşı suçlar ve casusluk, … ” bölümü, Anayasa Mahkemesi’nin 25/2/2010
tarihli ve E.: 2008/17, K.: 2010/44 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15
md.) Kooperatiflerce alınması kararlaştırılan gayrimenkullerin alımının,
tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile
yapılması şarttır.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15
md.) Alınacak gayrimenkullün kooperatifin amacına uygun olması gerekir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15
md.) Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri
dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle
kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15
md.) Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla
yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı
gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/15
md.) Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar, genel kurulun
devredemeyeceği yetkilerini kullanamaz.
3. İmza:
Madde 60 – Kooperatifi
temsile yetkili kılınan kimseler imzalarını ancak kooperatifin unvanı altına
koymak suretiyle kooperatifi bağlarlar.
4. Tescil:
Madde 61 – Kooperatif Yönetim
Kurulu, kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin isimlerini, imzalarını
ve bu yetkiye dayanan kararların noterlikçe tasdikli örneğini ticaret siciline
verir.
5. Üyelerin titizlik derecesi ve
sorumlulukları:
Madde 62 – Yönetim Kurulu,
kooperatif işlerinin yönetim için gereken titizliği gösterir ve kooperatifin
başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf eder.
Yönetim Kurulu, kendi tutanakları
ile Genel Kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin
muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından ve işletme hesabiyle, yıllık
bilonçonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanıp tetkik olunmak üzere
denetleme kuruluna verilmesinden sorumludur.
Yönetim Kurulu üyeleri ve
kooperatif memurları, kendi kusurlarından ileri gelen zararlardan
sorumludurlar. Bunların suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle
kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve
belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi
cezalandırılır. (1)
V – Kooperatifin aczi halinde
yapılacak işler:
Madde 63 – Kooperatifin aczi
halinde bulunduğunu kabul ettirecek ciddi sebepler mevcut ise yönetim kurulu
piyasada cari fiyatlar esas olmak üzere, derhal bir ara bilançosu tanzim eder.
Son yılın bilançosu veya daha sonra yapılan bir tasfiye bilançosu veyahut daha
yukarda sözü geçen ara bilançosu kooperatif mevcudunun, borçlarını artık
karşılamıyacağını belirtiyorsa yönetim kurulu, Ticaret Bakanlığına ve yapı
kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da keyfiyeti bildirir ve genel
kurulu derhal olağanüstü toplantıya çağırır.
Pay senetleri çıkarılmış olan bir
kooperatifte son yılın bilançosunda kooperatif varlığının yarısı karşılıksız
kalırsa yönetim kurulu derhal genel kurulu toplantıya çağırarak durumu
ortaklara arz eder. Aynı zamanda ilgili mahkemeye, Ticaret Bakanlığına ve yapı
kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığına da bilgi verir. Ancak, ortakları ek
Ödemelerle yükümlü olan kooperatiflerde, bilançoda tespit edilen açık, üç ay
içinde ortakların ek ödemeleriyle kapanmadığı takdirde Ticaret Bakanlığı ve
yapı kooperatiflerinde İmar ve İskan Bakanlığı da haberdar edilir.
——————————
(1) 23/1/2008 tarihli ve 5728
sayılı Kanunun 339 uncu maddesiyle; bu fıkrada yer alan “Devlet
memurları gibi ceza görürler.” ibaresi “kamu görevlisi gibi cezalandırılır.”
şeklinde değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
Mali durumun düzeltilmesinin
mümkün görülmesi halinde mahkeme yönetim kurulunun veya alacaklılardan birinin
isteği üzerine iflasın açılmasını erteliyebilir. Bu takdirde, mevcutlar
defterinin tutulması, yönetim memuru atanması gibi kooperatif varlığının
korunmasına ve devamına yarıyan tedbirleri alır.
VI – İşten çıkarma:
Madde 64 – Yönetim kurulu,
işlerin görülmesi ile görevlendirdiği kimseleri ve atadığı müdürleri ve diğer temsilci
ve vekilleri her zaman azledebilir.
İşten çıkarılan kimselerin
tazminat isteme hakları saklıdır.
C) Denetçiler:
I – Seçim:
Madde 65 – Denetçiler, genel
kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını tetkik eder.
Genel kurul, denetleme organı
olarak en az bir yıl için bir veya daha çok denetçi seçer. Genel kurul yedek
deneçiler de seçebilir. Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından
olması şart değildir.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/16
md.) 56 ncı maddenin birinci fıkrasının birinci ve üçüncü bentlerinde yer
alan hükümler denetçiler hakkında da uygulanır.
II – Çalışma:
I. İnceleme yükümlülüğü:
Madde 66 – Denetçiler,
işletme hesabiyle bilançonun defterlerle uygunluk halinde bulunup
bulunmadığını, defterlerin düzenli bir surette tutulup tutulmadığını ve
işletmenin neticeleriyle mameleki hakkında uyulması gerekli olan hükümlere göre
işlem yapılıp yapılmadığını incelemekle yükümlüdürler. Ortakların şahsan
sorumlu veya ek ödeme ile yükümlü olan kooperatiflerde denetçiler, ortaklar
listesinin usulüne uygun olarak tutulup tutulmadığını da incelemek
zorundadırlar.
Yöneticiler, bu maksatla
denetçilere defterleri ve belgeleri verirler.Denetçilerin istekleri üzerine
müfredat defteri ve bu defterin hangi esaslara göre düzenlendiği ve istenilen
her konu hakkında bilgi verilir.
Ortaklar gerekli gördükleri
hususlarda denetçilerin dikkatini çekmeye ve açıklama yapılmasını istemeye
yetkilidirler.
2. Rapor düzenlenmesi:
Madde 67 – Denetçiler her
yıl yazılı bir raporla beraber tekliflerini genel kurula sunmaya mecburdurlar.
Denetçiler, görevleri
çerçevesinde işlerin yürütülmesinde gördükleri noksanlıkları, kanun veya
anasözleşmeye aykırı hareketleri bundan sorumlu olanların bağlı bulundukları
organa ve gerekli hallerde aynı zamanda genel kurula haber vermekle yükümlüdürler.
Denetçiler yönetim ve genel kurul
toplantılarına katılırlar. Ancak, yönetim kurulunda oy kullanamazlar.
3. Sır saklama yükümlülüğü:
Madde 68 – Denetçiler,
görevleri sırasında öğrendikleri ve açıklanmasında kooperatifin veya ortakların
şahısları için zarar umulan hususları kooperatif ortaklarına ve üçüncü
şahıslara açıklayamazlar.
III – Özel hükümler:
Madde 69 – Anasözleşme ve
genel kurul kararı ile denetleme teşkilatı hakkında daha geniş hükümler koymak,
denetçilerin görev ve yetkilerini artırmak ve özellikle ara denetlemeleri
öngörmek mümkündür.
ALTINCI BÖLÜM
Kooperatif Birlikleri, Kooperatifler Merkez Birlikleri,
Türkiye Milli Kooperatifler Birliği ve Danışma Kurulu
Görev ve sorumluluk:
Madde 70 – Kooperatiflerin
müşterek menfaatlerini korumak, amaçlarını gerçekleştirmek için iktisadi
faaliyette bulunmak, faaliyetlerini koordine etmek ve denetlemek, dış
memleketlerle olan münasebetlerini düzenlemek, kooperatifçiliği geliştirmek ve
eğitim yapmak, kooperatifçilik konularında tavsiyelerde bulunmak gibi
hizmetlerin yerine getirilmesi için, Kooperatif birlikleri, kooperatifler
merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurulur.
Kooperatif birlikleri,
kooperatifler merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Yönetim
Kurulu üyeleriyle memurları haklarında 62 nci madde hükmü uygulanır.
Yükümlülük:
Madde 71 – Birliklere
katılan kooperatifin ortaklarına, birliğe girmekle kanun veya kendi
kooperatiflerin anasözleşmesindeki yükümlülüklerden fazlası yüklenemez.
A) Kooperatif birlikleri:
Madde 72 – Konuları aynı
veya birbiriyle ilgili nitelikte olan 7 veya daha çok kooperatif tarafından
birlikler kurulabileceği anasözleşmelerinde tesbit edilebilir.
Bu birlikler kooperatif şeklinde
kurulur.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/17
md.) İlgili bakanlık tarafından bölgeler belirlendiği takdirde, bu
bölgelerde aynı çalışma konularına sahip birden fazla kooperatif birliği
kurulamaz.
1. Genel kurul:
Madde 73 – Kooperatif
birliklerinin en yetkili organı anasözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde
kooperatif temsilcilerinden teşekkül eden genel kuruldur.
Yönetim kurulu üyelerinin
temsilci seçilmesi mümkündür.
2. Yönetim kurulu:
Madde 74 – Birlik yönetim
kurulu, birlik genel kuruluna dahil temsilciler arasından seçilir.
Yönetim kuruluna seçilecek
üyelerin aynı kooperatifin temsilcilerinden olmaması şarttır.
3. Denetim ve eğitim:
Madde 75 – (Değişik: 6/10/1988 -
3476/18 md.)
Kooperatif merkez birlikleri
kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denetler ve bunların eğitim ve öğretim
ihtiyaçlarını karşılar. Merkez birliği kuruluşu tamamlanmadığı hallerde,
birlikler kendisine bağlı kooperatifleri denetler. Üst kuruluşlarca yapılan
denetim sonuçları ilgili bakanlığa bildirilir.
Kooperatif ve Üst kuruluşları,
Üst kuruluşunun tespit edeceği esaslara göre, kendilerine yönelik denetim ve
eğitim hizmetlerine ait giderlere iştirak ederler.
B) Kooperatifler merkez birlikleri:
Madde 76 – Kooperatif
birlikleri kendi aralarında kooperatif şeklinde merkez birlikleri kurabilirler.
Merkez birliklerinin genel
kurulları bu birliğe dahil kooperatifler birliklerinin genel kurulları
tarafından seçilecek temsilcilerden kurulur.
Kooperatifler birliklerinin
yönetim kurulları üyeleri merkez birlikleri genel kurullarına üye
seçilebilirler.
(Ek: 6/10/1988 - 3476/19
md.) Aynı çalışma konularına sahip kooperatif birlikleri birden fazla
kooperatif merkez birliği kuramazlar.
C) Türkiye Milli Kooperatifler Birliği:
Madde 77 – Birlikler veya
merkez birlikleri kooperatif şeklinde Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini
kurabilirler. (Ek cümle: 8/3/2011-6172/21 md.) Sulama Birlikleri
Kanunu ile 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri
Kanununa göre kurulmuş birlik ve merkez birlikleri de Türkiye Milli
Kooperatifler Birliğine üye olabilirler.
Katılma şartları, Türkiye Milli
Kooperatifler Birliği Anasözleşmesinde belirtilir.
Türkiye Milli Kooperatifler
Birliği Genel Kurulu bu Birliğe dahil birlikler ve merkez birlikleri genel
kurullarınca seçilecek temsilcilerden kurulur. Bu Kurulun kooperatif, birlik ve
merkez birlikleri yönetim kurullarından teşkil olunacağı anasözleşme ile hüküm
altına alınabilir.
D) Temsilcilerin belirtilmesi:
Madde 78 – Birlikler, merkez
birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Anasözleşmelerinde bunların
genel kurullarını teşkil edecek kooperatifler, birlikler ve merkez birlikleri
temsilcilerinin adedi, ortak sayısına göre 5 kişiyi geçmemek üzere belirtilir.
Madde 79 – Birlikler Milli
Kooperatifler Birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği
Anasözleşmelerini bu kanun hükümlerine göre hazırlarlar.
E) Danışma Kurulu:
Madde 80 – Türkiye Milli
Genel Kooperatifler Birliği Genel Yönetim Kurulu ile Devlet Planlama Teşkilatı,
Ticaret, Tarım,Maliye, Köy İşleri, İmar ve İskan, Milli Eğitim ve Sanayi
Bakanlıkları, kooperatifleri finanse eden bankalar ve Türkiye Kooperatifçilik
Kurumunun birer mümessilinin iştirakiyle "Türkiye Kooperatifleri
Danışma Kurulu" kurulur.
Bu kurulun görev ve yetkileri
çalışma şekil ve şartları Ticaret Bakanlığınca hazırlanacak bir tüzükle tespit
olunur.
YEDİNCİ BÖLÜM
Kooperatiflerin Dağılması
A) Dağılma sebepleri:
Madde 81 – (Değişik: 6/10/1988 -
3476/20 md.)
Kooperatif:
1. Anasözleşme gereğince,
2. Genel Kurul kararı ile,
3. İflasın açılmasıyla,
4. Kanunlarda öngörülen diğer
hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,
5. Diğer bir kooperatifle
birleşmesi veya devralınması suretiyle,
6. Üç yıl olağan genel kurulunu
yapmaması halinde,
7. Amacına ulaşma imkanının
bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla,
Dağılır.
Konut yapı kooperatifleri,
anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip
konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve
dağılır. Ancak tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde usulune uygun şekilde
anasözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının değiştirilmesi halinde
dağılmaya ilişkin hüküm uygulanmaz. (Ek cümle: 3/6/2010-5983/2
md.) Amacına ulaşılarak dağılma sürecine girmiş olan kooperatiflerden
çıkan veya çıkarılan ortağın konutu veya işyeri çıkma veya çıkarılma sebebiyle
geri alınamaz; ancak, bu eski ortaklar daha sonra oluşabilecek tasfiye
masraflarına katılırlar. Konut kooperatiflerinde yapı kullanma izninin
alınmasını müteakip en geç bir yıl içinde ortakların Kat Mülkiyeti Kanununa
göre ferdi münasebet işleri sonuçlandırılır.
Mahkemece veya genel kurulca
tasfiye memurları seçilmediği takdirde tasfiye işlerini yönetim kurulu yapar,
Tasfiye kurulu üyelerine, atamayı yapan merci tarafından tespit edilecek
miktarda ücret ödenir.
Anasözleşme ile özel bir nisap belirlenmemiş ise, tasfiye halinde
kooperatiflerin genel kurul toplantılarında nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu
ile verilir.
Tasfiye kurulunun görevleri
anasözleşmede gösterilir,
Tasfiye kurulu üyeleri, tasfiye
işlerinin biran önce bitirilmesi için çalışmakla yükümlüdür.
56 ncı maddenin 1 inci fıkrasının
3 üncü bendi ile 62 nci madde hükümleri tasfiye kurulu üyeleri hakkında da
uygulanır.
B) Ticaret siciline bildirme:
Madde 82 – İflastan gayrı
hallerde kooperatifin dağılması, yetkili organlar tarafından Ticaret Siciline
tescil ile ilan ettirilir. Yetkili organların kimler olacağı Anasözleşmede
gösterilir.
C) Tasfiye mamelekin paylaştırılması:
Madde 83 – Tasfiye haline
giren kooperatifin bütün borçları ödendikten ve ortak pay bedelleri geri
verildikten sonra kalan mallar ancak Anasözleşmede bu husus öngörülmüş olduğu
takdirde, ortaklar arasında paylaştırılır.
Anasözleşmede başka bir hal tarzı
kabul edilmiş olmadıkça paylaştırma, dağılma anında kayıtlı ortaklar veya
hukuki halefleri arasında eşit olarak yapılır.
Ortaklara paylaştırma
yapılacağına dair Anasözleşmede açıklama olmadığı takdirde tasfiye neticesinden
arta kalan miktar, kooperatifleşme amacına uygun olarak harcanmak üzere Türkiye
Milli Kooperatifler Birliğine bırakılır.
(Son fıkra mülga: 21/2/2001 -
4629/1 md.)
D) Birleşme suretiyle dağılma:
Madde 84 – Bir kooperatif
bütün aktif ve pasifleriyle diğer bir kooperatif tarafından devralınmak
suretiyle dağıldığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır:
1. Devralan kooperatifin yönetim
kurulu, dağılan kooperatifin tasfiye hakkındaki hükümlere göre alacaklarını
bildirmeye çağırır.
2. Dağılan kooperatifin mameleki,
borçları tediye veya teminata bağlanıncaya kadar ayrı olarak idare edilir.
Yönetimi devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri üzerine alır.
3. Devralan kooperatifin yönetim
kurulu üyeleri alacaklılara karşı yönetimin ayrı olarak yürütülmesinden şahsan
ve zincirleme sorumludurlar.
4. Mameleki ayrı olarak
yönetildiği süre içinde, dağılan kooperatife karşı açılacak davalara dağılmadan
önceki yetkili mahkeme bakar.
5. Dağılan kooperatif
alacaklılarının devralan kooperatif ve onun alacaklıları ile olan
münasebetlerinde, devralınan mallar aynı süre içinde dağılan kooperatife ait
sayılır. Devralan kooperatifin iflası halinde ise bu mallar ayrı bir masa teşkil
eder. Gerekirse yalnız dağılan kooperatifin borçlarının ödenmesinde kullanılır.
6. Her iki kooperatifin mameleki,
ancak dağılan kooperatifin malları üzerinde tasarruf etmek caiz olduğu andan
itibaren birleştirilebilir.
7. Kooperatifin dağılmasının tescili
Ticaret Sicili memurluğundan istenir. Borçları ödendikten veya teminata
bağlandıktan sonra kooperatifin kaydı sildirilir.
8. Kooperatifin dağılmasının
tescili ile ortakları da bütün hak ve borçları ile birlikte devralan
kooperatife katılmış olurlar.
9. Mameleki ayrı idare edildiği
sürece dağılan kooperatifin ortakları yalnız onun borçları için ve o zamana
kadar sorumluluklarının bağlı olduğu esaslar dairesinde takip olunabilirler.
10. Aynı süre esnasında, dağılan
kooperatifin ortaklarının sorumlulukları veya ek ödeme yükümlülükleri birleşme
neticesinde hafiflemeye uğradığı ölçüde, bu hafifleme dağılan kooperatifin
alacaklılarına karşı ileri sürülemez.
11. Birleşme neticesinde dağılan
kooperatifin ortakları için şahsi sorumluluk veya ek ödeme yükümlülüğü doğduğu
veya ağırlaştığı taktirde birleşme kararı, ancak bütün ortakların 3/4 ünün
çoğunluğu ile verilebilir. Sorumluluğa ve ek ödeme yükümlülüğüne mütedair
hükümler birleşme kararına katılmamış olan ve bundan başka kararın ilanı
tarihinden başlamak üzere üç ay içinde kooperatiften çıkacağını bildiren
ortaklara uygulanmaz.
E) Bir kamu tüzel kişiliği tarafından devralınmak:
Madde 85 – Bir kooperatifin
varlığı, belediye, ekonomik bir Devlet kuruluşu, kamu müessesesi veya kamuya
yararlı dernek veya cemiyetler tarafından da devralınabilir. Bu takdirde genel
kurulca alınacak kararın dağılmaya ait hükümlere göre tescil ve ilan
ettirilmesi gerekir.
Bu gibi kooperatif varlığının,
Devlete ait ekonomik kuruluş veya herhangi bir ekonomik kuruluş veya herhangi
bir dernek veya cemiyet tarafından devralınması hallerinde genel kurul tasfiye
yapılmamasına karar verebilir.
Devir kararının ilan edildiği
tarihten itibaren kooperatifin aktif ve pasifi devralana intikal etmiş olur.
Dağılan kooperatifin adı ticaret sicilinden sildirilir. Bu husus ayrıca ilan
ettirilir.
Birleşen müessese ile
kooperatifin alacaklılarından her biri ilan tarihinden itibaren üç ay içinde
yetkili mahkemeye başvurmak suretiyle birleşmeye itiraz edebilir. İtiraz
hakkından vazgeçilmedikçe yahut bu husustaki itirazın reddine dair mahkemece
verilen karar kesinleşmedikçe veyahut mahkemece takdir edilecek teminat,
müessese veya kooperatif tarafından verilmedikçe birleşme hüküm ifade etmez.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Ticaret Bakanlığının Görev ve Yetkileri
A) Genel olarak Bakanlığın görev ve yetkileri:
Madde 86 – Ticaret
Bakanlığının kooperatifleri ilgilendiren başlıca görev ve yetkileri şunlardır:
1. Kooperatiflere, kooperatif
birliklerine, merkez birliklerine, Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine
kuruluş ve organizasyonlarında yol göstermek, öğütleriyle yönetimlerinde ve
çalışmalarında yardımcı olmak,
2. Kooperatifleri, birlikleri,
merkez birliklerini ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğini teftiş etmek,
denetlemek veya denetlettirmek,
3. Kooperatiflerin, birliklerin,
merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin dağılmasını
gerektiren sebepleri mahkemeye bildirmek,
4. Kooperatiflerin, bilhassa
istihsale yararlı kooperatiflerin kuruluşu, öncelikle kredilenmesi ve memleket
yararına faaliyette bulunmaları hususunda ilgili bakanlıklar ve kuruluşlar
nezdinde gerekli teşebbüsleri yapmak ve koordinatör olarak vazife görmek.
5. (Ek: 6/10/1988 - 3476/21
md.) Kooperatifler mevzuatının uygulanmasında ve kooperatiflerle üst
kuruluşlara yapılacak desteklemelerle ilgili kamu ve sosyal güvenlik fonları
konusunda düzenleyici tasarruflarda bulunmak.
B) Ticaret Bakanlığı temsilcileri ve kararların yürürlük şartı:
Madde 87 – Ticaret
Bakanlığı, kooperatiflerle, kooperatif birlikleri, merkez birlikleri ve Türkiye
Milli Kooperatifler Birliğinin, genel kurul toplantılarında temsilci
bulundurur.
Genel kurul toplantıları Bakanlık
temsilcisinin huzuru ile açılır ve devam eder.
İdare, bildirilen günde temsilci
bulunmasını sağlar.
(Değişik: 6/10/1988 - 3476/22 md.) Temsilciler, toplantının kanunlara,
anasözleşmeye ve gündeme göre yürütülmesini denetleme ve temin ile
görevlidirler. Temsilcilerden her birine birinci derece kadrolu memur
için tesbit edilen en yüksek yurt içi harcırahının bir günlük tutarının iki
katını geçmemek üzere ilgili bakanlıkça tespit edilen tutarda ücret ödenir. Bu
ücret görevli temsilciye ödenmek üzere kooperatif ve üst kuruluşlarınca genel
kurul öncesinde maliye veznesine yatırılır.
Genel kurul kararlarını muhtevi
tutanaklar ile toplantıya katılanların listesi temsilciler tarafından
imzalanır. Temsilci, genel kurulda, kanun ve anasözleşmeye aykırı olarak alınan
kararlar hakkındaki görüşünü tutanakla belirtmeye mecburdur.
Temsilcinin niteliği ve görevi
tüzükte belirtilir.
Ancak usulüne uygun müracaat
yapıldığı halde, temsilci toplantıya gelmez ise toplantı icrasını temin etmek
üzere, mahalli idare amirine durum bildirilir. Temsilci yine gelmez ise bir
saat sonunda toplantıya başlanır.
C) Örnek anasözleşme hazırlanması:
Madde 88 – Ticaret
Bakanlığı, kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri
ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği için bu teşekküllerin mütalaasının da
alınmak kaydiyle örnek anasözleşmeler hazırlar, yapı kooperatifleri için bu
görev Ticaret ve İmar ve İskan Bakanlığınca müştereken kullanılır.
D) Muhasebe usulü ve defterler:
Madde 89 – Kooperatiflerin,
kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli
Kooperatifler Birliğinin muhasebe usulleri ve mecbur olarak tutacakları
defterler Ticaret Bakanlığınca belirtilebilir.
Vergi Usul Kanununun bu
hususlarla ilgili hükümleri saklıdır.
E) Teftiş ve denetleme:
Madde 90 – (Değişik:
3/6/2010-5983/3 md.)
İlgili bakanlık; kooperatiflerin,
kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler
Birliğinin işlem ve hesaplarını ve varlıklarını müfettişlere, kooperatif
kontrolörlerine veya denetim için görevlendirilecek olan personele
denetlettirebilir.
(İptal ikinci fıkra: Anayasa
Mahkemesi’nin 19/1/2012 tarihli ve E.: 2010/79, K.: 2012/9 sayılı Kararı ile.)
Birinci fıkradaki teşekküller,
denetim sonuçlarına göre ilgili bakanlıkça verilecek talimata uymak
zorundadırlar. Yapılan denetimler sonucunda, kooperatiflerin, kooperatif
birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin, Türkiye Milli Kooperatifler
Birliğinin ve bunların iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey
yöneticilerinin, hukuka açıkça aykırı eylem ve işlemlerinin tespit edilmesi
durumunda, ilgili Bakanlık, kamu yararı ve hizmet gerekleri dikkate alınarak
gecikmesinde sakınca görülen hallerde ileride telafisi güç veya imkansız
zararlara yol açılmasının engellenmesi amacıyla bu kişilerin görevlerine
tedbiren son verebilir. Bu durumda ilgili Bakanlık, bir yıl içerisinde
olağanüstü genel kurul toplantısının yapılması için gerekli tedbirleri alır.
Kooperatifler ve üst
kuruluşlarına kredi veren kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve ilgili
bakanlıklar; verilen kredilerin açılış gayesine uygun olarak kullanılıp
kullanılmadığını, plan ve projesine uygunluğu, teknik özellikleri ve kalite
açısından denetleyebilirler.
Kooperatiflerde ve üst
kuruluşlarında görevli bulunanlar bu kuruluşlara ait mal, para ve para
hükmündeki kağıtları ve gizli de olsa bunlarla ilgili defter ve belgeleri
istenildiğinde müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine, denetimle
görevlendirilen personele ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine
göstermek, saymasına ve incelemesine yardımda bulunmak, istenilen bilgileri
gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla
yükümlüdürler.
Birinci fıkradaki teşekküller,
ilgili Bakanlıkça teşekküle ilişkin olarak istenilen her türlü bilgi, belge ve
kayıtları, tanınan süre içinde tam olarak vermek zorundadır.
F) Teftiş ve denetleme ile görevlendirme:
Madde 91 – (Değişik birinci
fıkra: 6/10/1988 - 3476/24 md.) İlgili bakanlık; kooperatif üst
kuruluşlarını, ilgili müesseseleri ve bağımsız denetim kuruluşlarını denetleme
işleri için görevlendirebilir.
Bunlara mütaallik esaslar 90 ıncı
madde gereğince hazırlanacak tüzükle belirtilir.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
A) Siyasi faaliyet yasağı:
Madde 92 – (Mülga: 12/6/1997 -
4274/1 md.)
B) Muaflıklar:
Madde 93 – 1. Kooperatifler,
kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli
Kooperatifler Birliği;
a) Birbirlerinden ve ortaklarından
aldıkları faiz ve komüsyonlar ile ortaklarına kefalet etmeleri dolayısiyle
bunlardan aldıkları paralar, banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden,
b) Her nevi defterlerin ve
anasözleşmelerin tasdiki ve açılış tasdiklerinde sayfalarının mühürlenmesi her
nevi harçtan ve Damga Vergisinden,
c) Kiraya verilmediği veya irat
getirmiyen bir cihete tahsis edilmediği müddetçe sahip oldukları gayrimenkul
mallar üzerinden alınacak her türlü vergilerden,
d) Ortakların temlik edecekleri
gayrimenkuller her türlü vergi ve harcından,
Muaftır.
e) 13 üncü madde gereğince
verilecek bildiri Damga Vergisine, diğer harç ve resimlere tabi değildir.
2. Gayrimenkullerin irtifak
haklarının ve gayrimenkul mükellefiyetinin kooperatiflere, kooperatif
birliklerine, kooperatif merkez birliklerine, Türkiye Milli Kooperatifler
Birliğine sermaye konulması halinde bunlar Emlak Alım Vergisi Kanununun 9 uncu
maddesindeki indirimli nispetten,
3. 5422 sayılı Kurumlar Vergisi
Kanununun 199 sayılı Kanunla değişik 7 nci maddesinin 16 ncı bendindeki esaslar
dahilinde Kurumlar Vergisi muaflığından,
Faydalanırlar.
4. Kooperatifler, kooperatif
birlikleri ve kooperatifler merkez birlikleri faaliyete geçen üst kuruluşlara
girmedikleri takdirde, bu maddenin 1 nolu fıkrasının (b) bendi ile 2 nolu
fıkrasından gayri fıkralarında yazılı muaflıklardan istifade edemezler.
C) Tanıtma ve eğitim hizmetlerini sağlıyacak fon:
Madde 94 – (Mülga: 21/2/2001 -
4629/1 md.)
D) Uyuşmazlıklar, hakem kurulları:
Madde 95 – Kooperatif
organları ile kooperatifler, kooperatiflerle bağlı bulundukları kooperatif
birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği
arasında iştigal konularına giren hususlardan dolayı çıkan anlaşmazlıklar,
genel hükümler saklı kalmak şartiyle anasözleşmelerinde öngörülen hakem
kurullarınca da halledilebilir.
E) Saklı hükümler:
Madde 96 – 2834 sayılı Tarım
Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile 2836 sayılı Tarım Kredi
Kooperatifleri Kanunu hükümleri ve 7116 sayılı Kanunun yapı kooperatiflerine
ait hükümleri saklıdır. Şu kadar ki, yukarıda zikredilen kanunlarda açıklık
olmıyan hallerde bu kanun hükümleri uygulanır.
Madde 97 – 2834 ve 2836
sayılı kanunlarla kurulan kooperatif ve kooperatif birlikleri, kooperatif
merkez birlikleri halinde teşkilatlanabilecekleri gibi Türkiye Milli
Kooperatifler Birliğine de girebilirler.
F) Anonim şirket hükümlerine atıf:
Madde 98 – Bu kanunda aksine
açıklama olmıyan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki Anonim şirketlere ait
hükümler uygulanır.
G) Davaların niteliği ve muhakeme usulü:
Madde 99 – Bu kanunda
düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları, tarafların tacir olup
olmadıklarına bakılmaksızın ticari dava sayılır.
Bu davalarda basit muhakeme usulü
uygulanır.
H) Kaldırılan hükümler:
Madde 100 – Türk Ticaret
Kanununun kooperatiflere ait 6 ncı faslını teşkil eden 485 - 502 nci maddeleri
yürürlükten kaldırılmıştır.
İlgili Bakanlık:
Ek Madde 1 – (Ek: 6/10/1988 -
3476/26 md.)
Bu Kanunda geçen Bakanlık
isimleri "İlgili bakanlık" olarak değiştirilmiştir.
(Değişik ikinci fıkra:
3/6/2010-5983/4 md.) İlgili bakanlık deyiminden, bu Kanun kapsamındaki
tarımsal amaçlı kooperatifler ve üst kuruluşları için Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı, yapı kooperatifleri ve üst kuruluşları için Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı ve diğer kooperatifler ve üst kuruluşlar için ise Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı anlaşılır.
Cezai sorumluluk:
Ek Madde 2 – (Ek: 6/10/1988 -
3476/26 md.; Değişik: 23/1/2008-5728/340 md.)
1. 8 inci maddenin üçüncü
fıkrasına, 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına, 56 ncı maddenin altıncı
fıkrasına, 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci fıkralarına
ve 90 ıncı maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket eden kooperatif ve üst
kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları üç aydan iki yıla kadar
hapis ve elli günden beşyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.
2. Genel kurulu olağan toplantıya
çağırmayan yönetim kurulu üyeleri ile 2 nci maddenin dördüncü fıkrasına, 8 inci
maddenin ikinci fıkrasına, 16 ncı maddenin birinci fıkrasına, 66 ncı maddenin
ikinci fıkrasına ve 90 ıncı maddenin üçüncü fıkrasına aykırı hareket eden
kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri altı aya kadar hapis ve
otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.
3. 56 ncı maddenin ikinci ve
dördüncü fıkralarına, 66 ve 67 nci maddeye aykırı hareket eden kooperatif ve
üst kuruluşlarının denetim kurulu üyeleri bir aydan altı aya kadar hapis ve
otuz günden üçyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.
İlgili bakanlık, kooperatifler ve
üst kuruluşlarının yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile memurları hakkında
görevlerine ilişkin olarak işledikleri suçlardan dolayı açılan kamu davalarına
katılma talebinde bulunabilir.
Bağdaşmayan görevler
Ek Madde 3 – (Ek:
29/3/2011-6215/18 md.)
Kooperatifler ve üst
kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve denetçileri; bu kooperatiflerin ve üst
kuruluşlarının hissedarı oldukları şirketlerde, katıldıkları vakıflarda ve
diğer teşekküllerde yönetim kurulu üyesi veya denetçi olamazlar, personel
olarak yahut başka bir şekilde ücretli görev alamazlar.
Birinci fıkrada belirtilen diğer
görevleri bulunmasına rağmen kooperatif ve üst kuruluşlarında yönetim kurulu
üyesi veya denetçi olarak seçilenler, seçildikleri tarih itibariyle diğer
görevlerinden ayrılmak zorundadırlar. Bu görevlerinden ayrılmayanların yönetim
kurulu üyeliğine veya denetçiliğe seçilmelerine ilişkin işlemler hükümsüzdür.
Seçildikten sonra birinci fıkradaki diğer görevleri edinen kooperatif ve üst
kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerinin sonradan edindikleri
görevlere ilişkin seçilme veya görevlendirme işlemleri ile sözleşmeler de
hükümsüzdür. Yönetim kurulu üyeliğine veya denetçiliğe seçilme işlemleri bu
şekilde hükümsüz olanların yerlerine yedekleri çağrılır.
Kooperatifler ve üst
kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerinin fiilen bu görevleri
yürüttükleri dönemde; bunların eş ve ikinci derece dâhil kan ve kayın
hısımları, bu kooperatifler ve üst kuruluşları ile % 50’den fazla hissedarı
oldukları şirketlerde, katıldıkları vakıflarda ve diğer teşekküllerde yönetim
kurulu üyesi veya denetçi olamazlar, personel olarak veya başka bir şekilde
ücretli olarak işe alınamazlar.
Bu madde hükümlerine aykırı
uygulamalar denetçiler tarafından araştırılır.
Birinci fıkraya aykırı olarak
görev yapmakta olanlar, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay
içerisinde bu görevlerinden sadece birisini tercih ederek diğerlerinden
ayrılırlar. Süresi içerisinde tercihte bulunmayanların seçilmiş oldukları
kooperatif veya üst kuruluşlarındaki yönetim kurulu üyeliği veya denetçilik
görevleri dışındaki diğer görevlerinin tamamı kendiliğinden sona erer.
Üniversitelerin yönetim kurulunda
üye bulundurma hakkı
Ek Madde 4 – (Ek:
20/2/2014-6525/9 md.)
Üniversiteler bu Kanunun 9 uncu
maddesine göre ortak oldukları kooperatiflerin yönetim kurullarında üye tam
sayısının çoğunluğunu geçmemek üzere üye bulundurabilirler. Bu hakkını
kullanmak isteyen üniversiteler, yönetim kurulu üyelerinin seçileceği genel
kurula adaylarını önerir. Genel kurul, bu şekilde seçilecek üyeleri
üniversitelerce önerilen adaylar arasından seçer. Üniversitenin önereceği
adaylarda kooperatife ortaklık şartı aranmaz.
Bu şekilde seçilen yönetim kurulu
üyeleri, genel kurul tarafından seçilen diğer üyelerin hak, yetki ve
görevlerini haizdir. Üniversiteler, bu üyelerin kooperatif yönetim kurulu üyesi
sıfatıyla işledikleri fiillerden ve yaptıkları işlemlerden dolayı kooperatife
ve onun alacaklılarıyla ortaklarına karşı sorumludur. Üniversitenin rücu hakkı
saklıdır.
Geçici Hüküm:
Geçici Madde 1 – (24/4/1969 -
1163 sayılı Kanunun kendi numarasız geçici maddesi olup teselsül için
numaralandırılmıştır; Değişik: 16/11/1971 - 1496/1 md.)
Halen kuruluş ve faaliyette
bulunan kooperatifler sözleşmelerini üç sene içinde bu kanun hükümlerine
intıbak ettirmek zorundadırlar. Bu hususa riayet etmiyen kooperatifler dağılmış
sayılırlar. Kanunen tasfiye ile vazifelendirilmiş kimseler tarafından
dağılmadan başlıyarak iki ay içinde tasfiyeye geçilmediği takdirde Ticaret
Bakanlığı veya Hazine tarafından mahkemeden tasfiye memuru atanması istenebilir.
Anasözleşmelerini bu kanuna
intıbak ettirmek için kooperatiflerin yapacakları genel kurullar, olağan genel
kurulların usul ve çoğunluğuna göre toplanır ve karar verilir.
Geçici Madde 2 – (Ek: 8/6/1981 -
2475/2 md. ile gelen geçici md. hükmü olup madde numarası teselsül
ettirilmiştir.)
Bu Kanunun yayımından önce
kurulmuş bulunan ve Kamu Kuruluşlarından kredi alan yapı kooperatiflerinin
anasözleşmelerindeki 1163 sayılı Kooparatifler Kanununun bu Kanunla değişik 52
nci maddesine aykırı hükümler, herhangi bir işlem yapılmaksızın anılan maddeye
göre düzeltilmiş sayılır.
Geçici Madde 3 – (Ek:
3/6/2010-5983/5 md.)
1163 sayılı Kooperatifler
Kanununun ek 1 inci maddesi uyarınca Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca yapı
kooperatifleri ve üst kuruluşları ile ilgili başlatılmış veya planlanmış iş ve
işlemler ile bunlara dair her türlü hak, yetki ve görevler Bayındırlık ve İskan
Bakanlığına devredilmiştir. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığınca başlatılmış veya planlanmış iş ve işlemleri yürütmeye, bunlar
hakkında yeni iş ve işlemler yapmaya, gerekli görülenleri tasfiye etmeye
yetkilidir.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı;
Kooperatifler Kanununun ek 1 inci maddesi uyarınca yapılan iş ve işlemlerden
dolayı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının taraf olduğu işlemlerde ve sözleşmelerde
taraf olur ve bu Bakanlık leh ve aleyhine açılmış ve bu maddenin yürürlüğe
girmesinden önce bu Bakanlık tarafından yapılmış olan iş ve işlemler sebebiyle
açılacak olan davalarda kendiliğinden taraf sıfatını kazanır.
Bu madde ile devredilmesi
öngörülen her türlü işleme ilişkin evrak ile dava dosyaları ve sair malzemenin
devri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca
müştereken belirlenecek usul ve esaslara göre gerçekleştirilir.
Geçici Madde 4 – (Ek: 3/6/2010-5983/5
md.)
Bayındırlık ve İskan Bakanlığının
personel ve teşkilat yapısı, yapı kooperatifleri ile ilgili olarak bu Kanun ile
verilen görevleri yürütmeye hazır hâle getirilinceye kadar, hizmetine ihtiyaç
duyulan personel, her türlü özlük hakları saklı kalmak kaydıyla Sanayi ve
Ticaret Bakanlığınca, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı emrinde bu maddenin
yürürlük tarihinden itibaren bir yıl süre ile geçici olarak görevlendirilir.
Geçici Madde 5 – (Ek:
20/2/2014-6525/10 md.)
Bu Kanunun ek 4 üncü maddesi hükmüne
göre ortağı olduğu kooperatifin yönetim kurulunda üye bulundurmak isteyen
üniversitenin, kooperatife yazılı talebini izleyen iki ay içinde toplanacak
şekilde genel kurul, yönetim kurulunca toplantıya çağrılır. Bu süre içinde
genel kurul toplanamadığı takdirde, ilgili üniversite tarafından Bakanlığa
yapılacak başvuru üzerine, genel kurulu çağrı yetkisi başvuru sahibine
verilebilir. Bu toplantı gündeminde, kooperatif ana sözleşmesinin bu Kanunun ek
4 üncü madde hükmüne intibakının ve yönetim kurulu üye seçiminin bulunması
zorunludur. Mevcut yönetim kurulu üyelerinin görevi bu genel kurulun toplantı
tarihinde sona erer.
Kooperatiflerin birinci fıkra
uyarınca yapacakları genel kurul, olağan genel kurulların usul ve çoğunluğuna
göre toplanır ve karar verir.
İ) Yürürlüğe girme:
Madde 101 – Bu kanun
yayımlandığı tarihten 3 ay sonra yürürlüğe girer.
I) Kanunu yürütecek makam:
Madde 102 – Bu kanun
hükümlerini Bakanlar kurulu yürütür.
24/4/1969 TARİH VE 1163 SAYILI KANUNA İŞLENEMEYEN HÜKÜMLER:
1 – 6/10/1988 tarihli ve
3476 sayılı Kanunun Geçici Maddeleri:
Geçici Madde 1 – Unvanlı 1
inci maddede belirlenen esasa uymayan kooperatifler ve üst kuruluşları,
anasözleşme değişikliği yapmak suretiyle unvanlarını altı ay içinde bu Kanuna
uygun hale getirerek tescil ettirmek zorundadırlar.
Bu Kanunun 14 üncü maddesiyle
değiştirilen 56 ncı maddenin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine göre, aynı
türde birden fazla kooperatifte yönetim kurulu üyesi olanlar, Kanunun yürürlüğe
girmesini takip eden 3 ay içerisinde bu üyeliklerinden yalnız birini tercih
ederek diğerlerinden ayrılırlar.
Geçici Madde 2 – Bu Kanunun
yürürlük tarihinden önce tüzelkişilik kazanmış olan kooperatif üst kuruluşları
bu Kanun hükümlerine göre kurulmuş sayılır.
Geçici Madde 3 – Halen
kurulmuş ve faaliyette bulunan kooperatifler,anasözleşmelerini iki yıl
içerisinde bu Kanun hükümlerine intibak ettirmek zorundadırlar. Bu hususa
riayet etmiyen kooperatifler dağılmış sayılır. Kanunen tasfiye ile
görevlendirilmiş kimseler tarafından dağılmadan başlıyarak iki ay içerisinde
tasfiyeye geçilmediği takdirde, ilgili bakanlık veya Hazine tarafından
mahkemeden tasfiye memuru atanması istenebilir.
Anasözleşmelerini bu Kanuna
intibak ettirmek için kooperatiflerin yapacakları genel kurullar, olağan genel
kurulların usül ve çoğunluğuna göre toplanır ve karar verirler.
1163 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN VEYA
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHLERİNİ GÖSTERİR LİSTE
|
Değiştiren
Kanunun/KHK’nin veya İptal Eden Anayasa Mahkemesi Kararının Numarası |
1163 sayılı Kanunun
değişen veya iptal edilen maddeleri |
Yürürlüğe Giriş Tarihi |
|
1496 |
Geçici Madde |
10/8/1971 |
|
2475 |
52, Geçici Madde |
10/6/1981 |
|
3381 |
19 |
25/6/1987 |
|
3476 |
Ek Madde 2’nin dördüncü
bendinin ikinci fıkrası |
25/4/1989 |
|
Diğer hükümleri |
25/10/1988 |
|
|
4274 |
92, Ek Madde 2 |
17/6/1997 |
|
4363 |
19 |
2/6/1998 |
|
4629 |
83, 94 |
1/1/2002 tarihinden geçerli
olmak üzere 3/3/2001 |
|
5146 |
1, 9 |
7/5/2004 |
|
5728 |
25, 56, 62, Ek Madde 2 |
8/2/2008 |
|
5983 |
48, 81, 90 |
13/6/2010 |
|
6172 |
Ek Madde 1, Geçici Madde 3,
Geçici Madde 4 |
13/12/2010 |
|
77 |
22/3/2011 |
|
|
6215 |
Ek Madde 3 |
12/4/2011 |
|
6525 |
Ek Madde 4, Geçici Madde 5 |
27/2/2014 |
|
7033 |
45 |
1/7/2017 |
